↑ مفتخری، مبانی علم تاریخ، ۱۳

در سه قرن اخیر، پیشرفت مذهبی شیعه به همان شکل طبیعی سابقش بودهاست و فعلًا که اواخر قرن چهاردهم هجری است تشیع در ایران مذهب رسمی عمومی شناخته میشود و همچنین در یمن و در عراق اکثریت جمعیت را شیعه تشکیل میدهد و در همه ممالک مسلمان نشین جهان، کم و بیش شیعه وجود دارد. البته قدرت مذهبی جماعت با پادشاهان وقت تفاوت میکرد چنانکه پس از برچیده شدن بساط فاطمیون و روی کار آمدن سلاطین آل ایوب، صفحه برگشت و شیعه مصر و شامات، آزادی مذهبی را به کلی از دست دادند و جمع کثیری از تشیّع از دم شمشیر گذشتند و از آن جمله شهید اول محمد بن محمد مکی، یکی از نوابغ فقه شیعه، سال ۷۸۶ هجری در دمشق به جرم تشیع کشته شد و همچنین شهاب الدین سهروردی در حلب به جرم فلسفه به قتل رسید!

پس از درگذشت شاه اسماعیل صفوی، پادشاهان دیگری از سلسله صفوی تا اواسط قرن دوازهم هجری سلطنت کردند و یکی پس از دیگری رسمیت مذهب شیعه امامیه را تأیید و تثبیت نمودند، حتی در زمانی که در اوج قدرت بودند (زمان شاه عباس کبیر) توانستند وسعت ارضی کشور و آمار جمعیت را به بیش از دو برابر ایران کنونی (سال ۱۳۸۴ هجری قمری) برسانند گروه شیعه در این دو قرن و نیم تقریباً در سایر نقاط کشورهای اسلامی به همان حال سابق با افزایش طبیعی خود باقی بودهاست.

بهطورکلی میتوان گفت درسنامه کتاب جغرافیا جامع کنکور مشاوران آموزش درسنامه مناسبی است و میتوان از نقصهای کوچک آن چشم azhamechy.ir پوشید. بدین جهت علی بن موسی الرضا در عصر هارون از آزادی نسبی برخوردار بود و میتوانست به فعالیّتهای علمی و فرهنگی شیعیان رسیدگی کند، حتی امامت خود را آشکار سازد و تقیه را کنار بگذارد و با اصحاب سایر فرق و مذاهب به بحث و گفت وگو بپردازد. شیعه علی رغم اینکه به حسب دستور پیشوایان خود، در تقیه و بدون تظاهر به مذهب زندگی میکردند اما بارها در اثر کثرت فشار سادات علوی بر ضد حکومت قیام کردند که عبارتند از: قیام حرّه، قیام ابن زبیر، قیام ابن اشعث، قیام توّابین، قیام مختار، قیام زید، قیام یحیی بن زید و قیام عبدالله بن معاویه ـ از تبار جعفر طیّار. برخی از این قیامها از جمله قیام توابین، مختار، زید، یحیی و عبدالله قیام شیعی بودند و به خونخواهی حسین بن علی به وجود آمده بودند.

یزید پس از معاویه قدرت را بدست گرفت در سال اول، حسین بن علی رهبری شیعیان را با فرزندان و خویشان و یارانش با فجیعترین وضعی کشت و زنان و کودکان را به همراه سرهای بریده در شهرها گردانید و در سال دوم، مدینه را قتلعام کرد و خون و مال و عرض مردم را سه روز به لشکریان خود مباح ساخت و سال سوم، کعبه مقدسه را خراب کرده و آتش زد! در زمان خلافت «معتضد» عباسی(۲۷۹-۲۸۹ هـ) دشمنی نسبت به شیعیان بیش از زمان دیگر خلفای این دوره بود.

پی آمد این بررسیها، نظریه پردازان در فقه، مسئله ولایت فقیه و گستره اختیارات او را بررسی نموده و رسالههایی فقهی زمینه مسائل فقه حکومتی، مانند: خراج و نمازجمعه و… در خلال سالهای وزارت «علی بن فرات»، برای شیعیان آزادی نسبی به وجود آمد و آنان از این فرصت پیش آمده در جهت احیای مرام شیعی بهره بردند. اما این وضع در زمان خلافت «مقتدر» عباسی(۲۹۵-۳۲۰ هـ) تا حدودی دگرگون شد و در برخی موارد چرخش سیاست به نفع شیعه شد و شیعیان توانستند در مرکز خلافت، در تشکیلات سیاسی نفوذ و نقشی داشته باشند. اما در نهایت معاویه حسن بن علی را با سم کشت و راه را برای فرزند خود یزید هموار ساخت. و مخصوصاً شیعه شدن جمعی از سلاطین مغول در ایران و حکومت سلاطین مرعشی در مازندران، در قدرت و وسعت جمعیت شیعه کمک بسزایی نمود و در هر گوشه از ممالک اسلامی و خاصه در ایران، تراکم میلیونها نفر شیعه را محسوس ساخت و این وضع تا اواخر قرن نهم هجری ادامه داشت و از قرن دهم هجری در اثر ظهور سلطنت صفویه در ایران، مذهب شیعه رسمیت یافت و تا کنون که اواخر قرن چهارده هجری میباشد به رسمیت خود باقی است.

در آن زمان، مارول استودیوز و شرکت مادرش استودیو والت دیزنی چندین ماه را صرف بحث در مورد گسترش قرارداد خود با سونی کرده بودند. و در آخر نکتهای که قابل بحث است رشد دادن و آگاه سازی مردم محلی و گردشگران است زیرا این موضوع ارتباط مستقیمی با احساس مسئولیت در قبال هر فعالیت محیط زیستی دارد. بالاخره بنی عباس به نام اهل بیت خلافت را ربودند و در آغاز کار روزی چند به مردم و علوییون روی خوش نشان دادند حتی به نام انتقام شهدای علوییون، بنی امیه را قتلعام کردند و قبور خلفای بنی امیه را شکافته هر چه یافتند آتش زدند ولی دیری نگذشت که شیوه ظالمانه بنی امیه را پیش گرفتند و در بیدادگری و بی بند و باری هیچگونه فروگذاری نکردند.

«حسین بن روح» در زمان «ابن فرات» در میان رجال سیاسی از موقعیت خوبی بهرهمند شد و از این فرصت برای بهبود وضع شیعیان استفاده کرد. اما فرقه پنطیکاستی در آموزههای جعلیاش در مورد فرازمینیها گزاره منجی گرایانهای را معرفی میکند که خطرناکترین ایدئولوژی است که به صورت روایی در فیلمهای هالیوودی مورد استفاده قرار میگیرد. علاوه بر آن مأمون خلیفه عباسی (۱۹۵-۲۱۸) معتزلی مذهب به استدلال عقلی در مذهب علاقهمند بود و در نتیجه به تکلم استدلالی در ادیان و مذاهب رواج تام و آزادی کامل داده بود و علما و متکلمین شیعه ازاین آزادی استفاده کرده در فعالیت علمی و در تبلیغ مذهب اهل بیت فروگذاری نمیکردند و ثانیا: مأمون عباسی به اقتضای سیاست خود به امام هشتم شیعه امامیه ولایت عهد داده بود و در اثر آن علویون و دوستان اهل بیت تا اندازه ای از تعرض اولیای دولت مصون بوده و کم و بیش از آزادی بهرهمند بودند ولی باز دیری نگذشت که شیوه گذشتگان را در پیش گرفتند.

شیعیان از زمان پیامبر اسلام به نام شیعه خوانده می شدند از دوستان و هواداران علی ابن ابیطالب می باشند. حکومت در دست عباسیان قرار داشت و آنان نسبت به شیعیان حساسیت خاصی داشتند. این پارک جنگلی دارای بافت گیاهی و جنگلی خاصی بوده و پوشیده از درختان بلوط، بادام کوهی، ارزن، کیکم و بنه است. علی بن ابیطالب با تشکیل سقیفه، ۲۵ سال از خلافت بازماند اما به خاطر مصلحت اسلام راضی به برخورد خشونتآمیز نبودند و از شیعیانش خواست با بحث و مناظره به مقابله با مخالفان برخیزند.

اما نویسنده کتاب ۱۰۰ مسیر طبیعت گردی ایران آرزوی بزرگتری نیز دارد و آن نیز معرفی جاذبههای طبیعت گردی ایران به جهانیان است. در ۶ جلد نخست این مجموعه نام ویل دورانت بهعنوان نویسنده آمدهاست و آریل دورانت ویراستار است، ولی در جلدهای بعدی هر دو نویسنده هستند. ویل دورانت در این اثر بهجای پرداختن به جنبهای خاص از تاریخ، نگاهی تحلیلی به جوانب مختلف تاریخ بشریت دارد. تاریخ تمدن (به انگلیسی: The Story of Civilization) نام مجموعه کتابی ۱۱ جلدی در ۱۳ مجلد است که ویل دورانت بههمراه همسرش آریل دورانت دربارهٔ تاریخ زندگی انسان از دوران پیش از تاریخ تا پایان سدهٔ هجدهم نوشتهاند.

البته، به جز قیام ادریس در مغرب همه قیامها با شکست مواجه شدند. این قیامها عبارت بودند از: قیام محمد نفس زکیه در مدینه، قیام برادرش ابراهیم در بصره، قیام حسین بن علی حسنی در نزدیکی مکه، قیام یحیی بن عبدالله حسنی در مازندران و قیام ادریس بن عبدالله حسنی در مغرب. سرانجام در عصر مأمون، قیام ابوالسرایا به نام محمد بن ابراهیم طباطبا رخ داد که حجاز، یمن، جنوب ایران و عراق به جز بغداد را فراگرفت. در عصر عباسیان بیشترین کنترل بر رهبران شیعی اعمال میشد تا عموم مردم شیعی. وی به وسیله عمال و کارگردانان خود، خواص شیعه علی ابن ابیطالب را کشت و سر برخی از آنان را به نیزه زده در شهرها گردانیدند و عموم شیعیان را در هر جا بودند به ناسزا و بیزاری از علی تکلیف میکرد و هر که خودداری میکرد به قتل میرسید.

در آغاز این قرن بود که ناصر اطروش پس از سالها تبلیغ که در شمال ایران به عمل آورد به ناحیه طبرستان استیلا یافت و سلطنت تأسیس کرد که تا چند پشت ادامه داشت و پیش از اطروش نیز حسن بن زید علوی سالها در طبرستان سلطنت کرده بود. کارنگی مفتخر است که تلاشهای مالی را آغاز و از نزدیک با همتایان خود همکاری کرده است. در اوایل قرن چهارم که سلاطین با نفوذ آل بویه که شیعه بودند روی کار آمدند، شیعه قدرتی کسب کرد و تا حدود زیادی آزادی عمل یافت و به مبارزه علنی پرداخت و تا آخر قرن پنجم جریان کار به همین ترتیب بود و در اوایل قرن ششم که حمله مغول آغاز شد، در اثر گرفتاریهای عمومی و هم در اثر ادامه یافتن جنگهای صلیبی حکومتهای اسلامی چندان فشار به عالم تشیّع وارد نمیساختند.

از نیمه دوم قرن دوازدهم هجری دورانهای تحوّل اجتهاد در فقه شیعه آغاز شد تلاشهای وحید بهبهانی در پایانه قرن دوازدهم، مکتب فقهی جدیدی را در تشیع به وجود آورد که هم به عقل و هم نقل، توجه میکرد و با ظهور مکتب شیخ انصاری (وفات: ۱۲۸۱هـ. در دهههای آخر قرن دهم هجری فقهای شیعه مثل محقق اردبیلی (وفات: ۹۹۳هـ. با گردآمدن دو مجموعه حدیثی، فقهی کافی از کلینی (وفات: ۳۲۹هـ. فقیهان شیعه تا امروز، در سایه مکتب فقهی شیخ انصاری تنفس کرده و زندگی میکنند و نتوانستهاند اصول جدیدی را به جای اصول فقه و روش علمی شیخ انصاری برگزینند.

در اثر تحریکات معاویه در بلاد اسلامی گروههایی از جمله خوارج به آشوبگری پرداخته و هرجا از طرفداران علی بن ابیطالب مییافتند میکشتند، حتی شکم زنان آبستن را پاره کرده جنینها را بیرون آورده سر میبریدند. تمامیت ارضی ایران توسط نادرشاه، یک فرمانده افشار از خراسان، احیا شد. در سال ۱۹۲۵ میلادی، شاهنشاهی پهلوی توسط رضاشاه بنیان نهاده شد. امام دوازدهم شیعیان در دوره غیبت صغری، چهار سفیر و نایب خاص داشتند، این چهار تن به «نواب اربعه» معروفند که به ترتیب عبارتند از: «ابو عمرو، عثمان بن سعید عَمْری»، «ابو جعفر، محمد بن عثمان بن سعید عَمْری»، «ابوالقاسم، حسین بن روح نوبختی» و «ابوالحسن علی بن محمد سمری» که در این مدت ۷۰ ساله «غیبت صغری» عهدهدار امر نیابت و سفارت بودند. کتابهای مرتبط مثل مطالعات اجتماعی در دوره ابتدایی و متوسطه اول تکتک بررسی شد و خیلی از مطالب مرتبط از آنها در کتاب جدیدالتألیف هم آورده شد.

شاه خدابنده از پادشاهان مغول، مذهب شیعه را اختیار کرد و اعقاب او از پادشاهان مغول، سالیان دراز در ایران سلطنت کردند و از تشیّع ترویج میکردند و همچنین سلاطین اق قویونلو و قره قویونلو که در تبریز حکومت میکردند و دامنه حکمرانی شان تا فارس و کرمان کشیده میشد و همچنین حکومت فاطمیون نیز سالیان دراز در مصر برپا بود. در این قرن، فاطمیون که اسماعیلی بودند به مصر دست یافتند و سلطنت دامنهداری (۲۹۶-۵۲۷) تشکیل دادند. اگر هوس کردید به بندرعباس سفر کنید، تماشای کوه گنو، غار خرسین، چشمه آب گرم خورگو و نخلستانهای زیبا را از دست ندهید. وی در خلافت، رویه پیامبر اسلام را در پیش گرفت و غالب تغییراتی را که در زمان خلافت پیشینیان پیدا شده بود به حالت اولی برگردانید و عمال نالایق را که زمام امور را در دست داشتند از کار برکنار کرد.

در عصر عباسیان، تشیع از گسترش روزافزون تری نسبت به عصر امویان، برخوردار بود زیرا شیعیان در اقصی نقاط سرزمین پهناور اسلامی پراکنده شدند، چنانکه هنگام سعایت از موسی کاظم نزد هارون گفته میشود که از مشرق و مغرب عالم به نزدش خمس میآورند. کیفیت ارتباط سفیران با شیعیان به دو صورت بود، با واسطه وکیل و بدون واسطه وکیل، اما اصل در «سازمان وکالت» ارتباط با واسطه بود. دورانت و همسرش قصد داشتند نگارش آن را تا تاریخ معاصر غرب (تا سال ۱۹۳۳) ادامه دهند، اما با مرگ تقریباً همزمان آنان، مجموعهٔ تاریخ تمدن تا جلد ۱۱، که اختصاص به دوران ناپلئون دارد، پیش رفت.